Akademik kadro ilanlarına ve akademik kadro atamalarına karşı gidilebilecek hukuki yollar ve işleme karşı açılacak iptal davaları
Öncelikle bu makalenin konusu, günümüz akademik camiasında sıkça karşılaşılan bir problem olan artan akademisyen sayısı sebebiyle üniversite bünyelerinde açılan kadro ilanları ile ilana başvuru sonrası üniversitenin almış olduğu kararlara karşı nasıl bir hukuki yol izlenebileceği, ilgili kurumlardan tarafından tesis edilen işlemlerin hukuki geçerliliğidir.
Akademik kadro ilanları, üniversitelerin ihtiyaçlarına göre rektörlüğü bildirmesi ve rektörlüğün de 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu çerçevesinde ilana çıkması sonucu gerçekleştiğini ve kanunun belirlemiş olduğu şekilde bu süreç Üniversite yönetim Kurulu ve neticeten Yüksek öğretim Kurulu’nun onayına sunulması sonucu alınan olumlu kararla Üniversitenin resmi gazetede kadro ilanına çıkması ile gerçekleşmektedir. Bu aşamada yaşanan problemlerin başında üniversitelerin resmi gazetede yer vermiş oldukları ilanlarda kadro ilanına çıkılmadan önce kimin alınacağının belirli olduğunu gösterir şekilde spesifik olarak belirli bir adayı tanımlayan şekilde (örneğin birebir adayın tez adının yazılarak bu konuda yüksek lisans/doktora tezine sahip olmak gibi) şartlara yer vermesidir.
Üniversitelerin Akademik kadro ilanlarında kişiye özel ilan şartlarına yer verilebilir mi?
Bu noktada önemle belirtilmelidir ki akademisyenlerin en çok mustarip olduğu bu noktada fazlaca yargıya taşınmasına sebep olan hususlardan biri üniversitelerin kendi bünyelerine almak istediği akademisyenlerin kendilerine özel şartlarını çıkılan ilanda sıralayarak yalnızca o adayın başvurmasına imkan tanıyan ilanlar açmasıdır. Ancak bu durum kanunun ve hukukun öngörmüş olduğu şekilde adayların daha ilan şartlarının belirlenmesi aşamasında dahi eşit şartlarda incelemeye alınmaması hatta ve hatta başka adayların başvuru yapmasının önüne geçilmesi sonucunu doğuracak olup bu hususta akademisyenler bakımından akla gelen soru da cevaplanmalıdır akademik kadro ilanlarında kişiye özel koşul ve şart belirlenmesi hukuken mümkün değildir.
Yükseköğretim Kurulu’nun resmi sitesinde yayınlamış olduğu ilanda “üniversitelerde profesör, doçent ve doktor öğretim üyesi alım ilanlarında başvuru koşulu olarak, adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacak, ayrıca ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemeyecek.” olduğunu ifade etmiştir. (buraya tıklayabilirsiniz!) nitekim bu duruma ilişkin olarak 12 Haziran 2018 tarihli ve 30449 sayılı Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğine yeni bir madde eklenerek ilana başvuru koşulu olarak adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacağı gibi ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemeyecek olduğu hususu düzenlenmiştir. Bu bakımdan hem açıkça yer verilen hukuki düzenlemeler hem de idare hukukunun temel ilkeleri bağlamında bu şekilde işlem tesis edilmesinin hakkaniyetli olmayacağı açıktır.
Akademik personel alım süreci ve kadro ilanlarına başvuran adayların değerlendirilmesi ve red gerekçeleri nelerdir?
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda ilgili birimlerin görevleri düzenlemiş olup mevzuat hükümlerine münhasır olarak akademik personel alımı sürecinin safahatları genel hatlarıyla şu şekilde özetlenebilecektir. Öncelikle bölüm başkanı tarafından akademik personel ihtiyacı olduğu dekanlığa bildirilmekte olup ilgili talebin uygun görülmesi halinde bu talep rektörlüğe iletilmekte, Rektörlük konuyu Üniversite Yönetim Kurulu’nda görüşür ve talebin uygun bulunması durumunda açılacak kadro bakımından kadrolar YÖK’ün onayından sonra gazetelere ilana çıkılarak alım süreci başlatılır rektörlük tarafından akademik personel alınacağı, alınacak akademik personel türü ve aranan nitelikler ile beraber resmi gazete de duyurulur.
Diğer yandan devlet ve vakıf üniversitelerinin sürece dair mevzuat gereği herhangi bir farklı uygulaması her ne kadar belirlenmemiş ise de ince bir nüans olarak vakıf üniversitelerinde akademik personel ihtiyacı Rektöre bildirildikten bütçelendirme Mütevelli Heyeti’ne sunulur ve onay verilmesi durumunda YÖK’ün onayına gerek kalmaksızın Resmi Gazetede ilana çıkılmaktadır. Bu doğrultuda ilgili akademik kadroya başvurmak isteyen adaylar resmi gazeteyi ve ilgilendiği kadronun ilanlarını takip etmesi sağlıklı olacaktır.
Kadro için ilana çıkılması özetle adım adım bu şekilde gerçekleşmekte olup daha sonrasında adayların başvurusunun nasıl değerlendirildiği ve red gerekçesi olabilecek hususlara kısaca yer vermek gerekirse;
Öncelikle bilinmelidir ki her üniversitenin atama ve yükselme kriterlerinin farklılık göstermekle beraber başvurulacak üniversitenin resmi gazetede yer verdiği ilana ve atama/yükselme yönergesinin dikkatle incelenmesi ve şartlar bakımından bir kesinlik taşınmadığından emin olunarak başvuru yapılması olumlu sonuç alınması açısından sağlıklı olacaktır. Nitekim bakıldığında profesör, doçent, öğretim üyesi ve öğretim görevlisi vb. gibi kadroların her biri için aranan şartlar ve alım süreçleri değişkenlik göstermekle birlikte sürecin nasıl ilerleyeceğine dair üniversitelerin akademik personel kadro ilan iş akış süreçlerini gösterir şemaları da resmi sitelerinde mevcut olup başvurulacak üniversiteye göre alım sürecinin nasıl gerçekleşeceği takip edilebilecektir. (Örnek!)
Diğer yandan genel başlıklar halinde açılacak kadrolara dair hangi şartların gözetilebileceğine ilişkin bilgi vermek gerekirse öncelikle akademik personellerin devlet üniversitesi kadrosunda olanlar bakımından 657 Sayılı Kanun kapsamında memur statüsünde olduğu, vakıf üniversitesinde görev yapan akademisyenlerin görevlerinin bir kamu hizmeti olduğu yargı kararlarıyla ifade edilmiş olmakla birlikte Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre çalışma esasları bakımından devlet üniversitelerinde olduğu gibi 2547 sayılı Yükseköğretim Kanuna tabi oldukları ancak aylık ve diğer özlük hakları bakımından 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri uygulanacağı ifade edilmiştir. Bu husus başka bir makalemizin konusu olmakla beraber konumuzla ilgisi bakımından Öğretim elemanlarının atamalarında, devlet yükseköğretim kurumlarındaki atamalarda aranan şartlara ilaveten vakıf yükseköğretim kurumunun akademik yönden gerekli gördüğü başkaca şartların da aranabileceği ifade edilmelidir.
2547 Sayılı başta olmak üzere öğretim üyeliği kadrolarına atanabilmek için aranan bazı temel şartlar belirlenmiştir. Bu şartlara Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği’nde yer verilmiş olup şu şekildedir;
Doktor Öğretim Üyesi Kadrosu bakımından
- Doktora veya tıpta, diş hekimliğinde, eczacılıkta ve veteriner hekimlikte uzmanlık ya da sanatta yeterlik eğitimini tamamlamış olmak,
- Başvurulacak olan üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsünün ilanında yer verilen başkaca ilave şartlar
Doçent Kadrosu bakımından
- 2547 sayılı Kanunun ilgili hükmüne göre doçentlik unvanını almış bulunmak ya da yurt dışında alınan doçentlik unvanının, Üniversitelerarası Kurul tarafından verilecek denklik belgesi le Türkiye’de geçerli sayılmış olması,
- 2547 sayılı Kanunun 24. maddesi uyarınca doçent kadrolarına atama için belirlediği ek koşullar arasında sözlü sınavın yer alması halinde Üniversitelerarası Kurul tarafından oluşturulacak jüriler tarafından yapılacak bu sınavda başarılı olmak (Üniversitelerarası Kurul’un mevcut doçentlik başvuru şartlarında başarılı olmak için sözlü sınav şartı yer almadığından bu madde dikkate alınmayacaktır.)
- Doçent kadrolarına atama ek koşulları arasında sözlü sınav şartı bulunan yükseköğretim kurumlarının doçent kadrolarına başvurmak isteyen adaylar için ayrıca sözlü sınav geçme şartı
Profesör Kadrosu bakımından
- Doçentlik unvanını aldıktan sonra en az beş yıl açık bulunan profesörlük kadrosu ile ilgili bilim alanında çalışmış olmak,
- Kendi bilim alanında uluslararası düzeyde orijinal eserler vermiş olmak ve uygulama alanı bulunan dallarda uygulamaya yönelik çalışmaların olması
Bunlar genel şartlar olarak ilgili mevzuatta düzenlenmiş olmakla birlikte YÖK’ün resmi sitesinde yer vermiş olduğu her bir üniversitesinin atama kriterlerinin yer aldığı atama yönergeleri mevcuttur. Ayrıca bu şartlara 'Atanma Kriterleri' adresinden ulaşılabilecektir.