Bu çalışmamızda akademik çalışmalarda etik ihlal varlığı durumunda kişilerin karşılaşabileceği cezalar ve bu cezaların türlerine ilişkin değerlendirmelerimizi sunacağız. Ayrıca verilen etik ihlal cezalarına karşı nasıl bir yol izlenmesi gerektiği de detaylıca anlatılacaktır. Detaylı bilgi almak isteyen hocalarımız ofisimizle iletişime geçebilirler.

 

Etik İhlal Nedir?

Etik ihlal, akademik çalışmalar yapan adayların, çalışmalarında mevzuatla belirlenen sınırlara aykırı davranmaları durumudur. Bu sınırlar Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma Ve yayın Etiği Yönergesi ve Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma Ve yayın Etiği Yönergesi gibi yönergelerle belirlenmiş durumdadır. Adayların çalışmalarında bu yönergeler kapsamında sınırı çizilen etik ihlal türlerine dikkat etmesi gerekmektedir. Aksi durumda adayların çalışmaları etik ihlal ithamına maruz kalabileceklerdir. Bu tür ithamlar sonucu yürütülecek soruşturmalar da adayların disiplin cezaları almalarına neden olabilir.

 

Etik İhlal Çeşitleri Nelerdir?

Etik ihlal çeşitleri Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma Ve yayın Etiği Yönergesi ve Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma Ve yayın Etiği Yönergesinde belirlenmiş durumdadır. İntihal, sahtecilik, çarpıtma vb.etik ihlal türleri bu yönergelerde detaylıca açıklanmıştır. Bu yönergelerde yer almayan etik ihlal türleri dolayısıyla adaylar hakkında disiplin cezaları tesis edilemez. Aksi durum hukuka aykırı olup suç ve cezaların kanuniliği ilkesine aykırılık teşkil edecektir. Yönergelerde yer almayan bir etik ihlal türü dolayısıyla adayların çalışmaları üzerinde etik ihlal iddiası gündeme gelirse adayların profesyonel bir akademik avukattan destek almasında fayda bulunmaktadır. Dileyen adaylar konu hakkında detaylı bilgi almak için ofisimizle iletişime geçebileceği gibi etik ihlal çeşitlerinin detaylıca izah edildiği “ÜAK Doçentlik Etik İnceleme” başlıklı makalemizi inceleyebilirler.

 

Etik ihlal cezaları nelerdir?

Etik ihlal fiilinin cezaları etik ihlal türlerinin açıklandığı yönergelerde yer almamaktadır. İlgili yönergeler incelendiğinde etik ihlalin varlığı durumunda gerekli disiplin ve diğer idari, hukuki ve cezai işlemlerin yapılması için Yükseköğretim Kuruluna bildirim yapılmaktadır. Etik ihlal kapsamında kişileri cezalandırmada yetkili kurum Yükseköğretim Kuruludur.

İlgili yönergelerde yer alan atıflar, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na dayanmaktadır. Etik ihlalin tespiti halinde uygulanacak cezai yaptırımlar, bu kanunun dokuzuncu bölümünde yer alan ve 53. madde ile devam eden "Disiplin ve Ceza İşleri" başlıklı bölümde düzenlenmiştir. Bu kapsamda, etik ihlal fiilleri idari inceleme süreçlerine tabi tutulabilir ve disiplin soruşturması çerçevesinde cezalandırılabilir. Etik ihlal fiilleri kapsamında verilebilecek disiplin cezaları ise şu şekildedir;

 

1. Uyarma: Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek.

 

1. Kınama:

• Hasta haklarına riayet etmemek: Yayınlarda hasta haklarını ihlal etmek.
• Klinik araştırmalarda mevzuata aykırılık: İnsanlarla ilgili biyomedikal ve diğer klinik araştırmalarda mevzuata aykırı davranışlar.
• İnceleme eserinin bilgilerini paylaşmak: İncelediği bir eserdeki bilgileri, sahibinin izni olmadan yayımlamadan önce başkalarıyla paylaşmak.
• Rıza alınmadan veri yayınlamak: Anket veya araştırmalarda katılımcıların rızasını ya da kurum iznini almadan veri yayımlamak.
• Yazılı izin almamak: Araştırma ve deneylerde yetkili birimlerden gerekli yazılı izinleri almamak.
• Mevzuata ve uluslararası sözleşmelere aykırı araştırmalar: Araştırma ve deneylerde mevzuat veya uluslararası hükümlere aykırı davranış.
• Zararlı uygulamalar konusunda uyarı yapmamak: İlgililere zararlı uygulamalar hakkında bilgi vermeme.
• Şiddet veya nefret içerikli materyaller kullanmak: Şiddet veya nefreti teşvik eden materyaller basmak, çoğaltmak veya teşhir etmek.
• Bildirim yükümlülüğüne uymamak: Mevzuatta öngörülen bildirim yükümlülüklerini yerine getirmemek.

 

1. Aylıktan Veya Ücretten Kesme:

• Hayvan ve çevreye zarar: Araştırma ve deneylerde hayvanlara veya ekolojik dengeye zarar vermek.
• Veri gizliliğine uymamak: Bilimsel çalışmalarda sağlanan verileri izinsiz veya usulsüz kullanmak, gizliliği ihlal etmek.
• Kaynakları kötüye kullanmak: Bilimsel araştırma için sağlanan kaynakları amaç dışı kullanmak.
• Dilimleme: Araştırma sonuçlarını haksız avantaj için uygunsuz biçimde parçalayıp yayımlamak.
• Haksız Yazarlık: Aktif katkısı olmayanları yazar göstermek veya katkısı olanları dışlamak.
• Asılsız suçlama: Dayanaksız ve kasıtlı suç isnadında bulunmak.
• Bilişim sistemine izinsiz giriş: Kurumun bilişim sistemine hukuka aykırı şekilde girmek veya orada kalmak.
• Yanlış Veya Yanıltıcı Beyan: Akademik başvurularda bilimsel yayınlar hakkında yanıltıcı bilgi vermek.
• Yasak yayınlar: Yasaklanmış yayınları basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya teşhir etmek.

 

1. Kademe İlerlemesinin Durdurulması Veya Birden Fazla Ücretten Kesme:

• Kişilere zarar verme: Biyomedikal veya klinik araştırmalarda mevzuata aykırı davranarak zarar vermek.
• Araştırma verilerinde usulsüzlük: Sahte veya tahrif edilmiş veriler kullanmak, araştırma kayıtlarını manipüle etmek.
• Mükerrer (Tekrar) yayın: Aynı araştırmayı akademik atama ve yükseltmelerde farklı yayınlar gibi göstermek.
• Gerçeğe aykırı belge: Yanıltıcı rapor veya belge düzenlemek.

 

1. Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma:

• İntihal (plagiarism): Başkalarına ait özgün fikir, metot, veri veya eserleri bilimsel kurallara uygun şekilde atıf yapmadan kendisine ait gibi göstermek akademik etik ihlalidir. Bu davranış, intihal (plagiarism) olarak tanımlanır.
• Atama ve yükselmelerde etik dışı çalışmalar kullanmak: Akademik atama ve unvan kazanımlarında, kişisel emek ve birikim yerine başkaları tarafından üretilmiş çalışmaların kullanılması, akademik dürüstlükle bağdaşmaz. Ücret karşılığı ya da ücretsiz alınan bu tür katkılar etik dışıdır.

 

İlgili etik ihlaller sonucunda yürütülen idari soruşturmalar kapsamında uygulanabilecek cezai yaptırımlar Yükseköğretim Kurulu (YÖK) mevzuatında açıkça belirtilmiştir. Daha fazla bilgi edinmek isteyen akademisyenler, ofisimizle iletişime geçerek detaylı destek alabilirler.

 

Bununla birlikte, etik ihlaller yalnızca idari yaptırımlarla sınırlı kalmaz. Etik ihlal nedeniyle hakları ihlal edilen kişiler, maddi ve manevi zararların tazmini için tazminat davaları açabilir veya adli makamlara şikâyette bulunabilir. Bu tür durumlar, ilgili kişilerin farklı hukuki ve cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalmasına yol açabilir.

 

Bu nedenle, etik ihlalleri önlemek ve hukuki süreçlerde doğru bir savunma geliştirmek adına, etik ihlaller konusunda uzmanlaşmış bir akademik avukat ile çalışmak büyük önem taşır.

 

Etik ihlal nasıl tespit edilir?

Etik ihlallerin tespiti öncelikle adayların yaptığı akademik atama ve yükseltme başvurularında kurumlar tarafından yapılan incelemelerde bulunabilir. Örneğin doçentlik başvurularında doçentlik jürisi tarafından doçent adayının çalışmaları ve eserleri öncelikle etik ihlal açısından değerlendirilecektir. Bu noktada adayın eserlerinde etik ihlal tespiti yapılabilir. Bu ve sair akademik atama ve terfii yükseltmelerinde etik ihlal tespiti yapılabilecektir.

 

Bu durum haricinde her kişi tarafından akademik çalışmalar yapan kişinin eserlerinde etik ihlal olduğuna yönelik ihbar ve şikâyet yapılabilir. Bu tür ihbar ve şikayetler şikâyet edilen kişinin bağlı olduğu kuruma yapılabileceği gibi doğrudan Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’na da yapılabilecektir.

 

İhbar ve şikâyet sonrası disiplin amiri tarafından ihbar incelenecektir. İhbar ve şikâyetin gerçekçi ve incelenmesi gereken bir şikâyet olduğu kanısına varılırsa da aday hakkında etik ihlal yönünden idari soruşturma başlatılabilecektir. Bu aşamada da etik ihlal tespiti yapılabilecektir. Tabii ki ihbar ve şikayetlerde mevzuatta yer alan zamanaşımı sürelerine dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu noktada bu tür ihbar ve şikayetlerle şikâyet edilen akademisyenlerin alanında uzman ve mevzuatı bilen bir akademik avukatla çalışmasında fayda bulunmaktadır.

 

Etik ihlale kim karar verir?

Etik ihlal varlığına, ilgili başvuruyu veya süreci inceleyen kurum tarafından karar verilmektedir. Örneğin, doçentlik başvurularında etik ihlal kararını vermeye yetkili olan kurum, Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı (ÜAK)’dır. Bunun dışında, farklı süreçlerde etik ihlal değerlendirmesi yapan kurumlar kendi yetkileri çerçevesinde bu tür kararları alabilir.

İncelemeyi yürüten kurum bünyesinde disiplin cezası verme yetkisi, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 53/Ç maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, yalnızca disiplin cezası vermeye yetkili kişiler bu işlemleri tesis edebilir. Yetkili olmayan kişilerin disiplin cezası vermesi durumunda, tesis edilen işlem hukuka aykırılık teşkil eder ve iptali için hukuki yollara başvurulabilir.

Bu nedenle, disiplin ve etik süreçlerinin hem usule hem de yetki kurallarına uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşır.

 

Doçentlik başvurularında etik ihlallerin sonuçları nelerdir?

Doçentlik başvurularında doçent adayının doçentlik başvurusu etik ihlal iddiasıyla karşılaşırsa adayın başvurusu reddedilebilir.

Bu süreçten önce doçentlik başvurusunu inceleyen jüri tarafından etik ihlal iddiası ortaya atılacaktır. Daha sonrasında ilgili etik ihlal iddiası doğrultusunda doçent adayının başvurusu etik komisyona sevk edilecektir. Sevk sonrası komisyon tarafından adayın savunması alınacak ve savunmayla birlikte dosya etik ihlal incelemesi yapması için bilirkişilere gönderilecektir. Bilirkişiler tarafından da düzenlenen rapor sonrası adayın etik ihlalde bulunup bulunmadığı yönünde karar verilecektir.

 

Etik komisyondan adayın doçentlik başvurusunda etik ihlal yaptığı yönünde karar verilirse doçent adayının doçentlik başvurusu reddedilecektir. Konuyla ilgili detaylı bilgi almak isteyen adaylar “ÜAK Doçentlik Etik İnceleme”, “Doçentlik Davaları Ve Hukuki Süreçler”, “Doçentlik Başvurusu Reddedilirse Ne Olur” ve “Doçentlik Başvurusunun Reddi” başlıklı makalelerimizi inceleyebilir veya ofisimizle iletişime geçebilirler.

 

Etik İhlaller Nereye Şikâyet Edilir?

Şikâyet edilen kişinin bağlı çalıştığı kuruma şikayet edilebileceği gibi doğrudan Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’na da etik ihlal yönünden şikayet edilebilir.

 

Etik İlkelere Uymamanın Yasal Sonuçları Nelerdir?

Bu soruya net bir cevap verilmesi mümkün değildir. Her adayın etik ihlal iddiası doğrultusunda değerlendirme yapılması gerekmektedir. Uyarma ve kınama gibi basit cezalarla karşılaşılabileceği gibi üniversite öğretim üyeliğinden çıkarma veya kamu görevinden çıkarma gibi ciddi yaptırımlarla da karşılaşılması mümkündür. Bu nedenle etik ihlal iddiasına maruz kalan akademik personelin zaman kaybetmeden alanında uman bir akademi avukatı ile çalışmasında fayda bulunmaktadır. Bu tür etik ihlal iddialarına maruz kalan kişiler ofisimizle iletişime geçerek detaylı bilgi alabilirler.

 

Etik ihlal suçları hangi kanunlarla düzenlenir?

Etik ihlale ilişkin yasal mevzuat Yükseköğretim Mevzuatı çerçevesinde şekillenmektedir. Başta Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma Ve yayın Etiği Yönergesi ve Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma Ve yayın Etiği Yönergesi gibi yönergelerle belirlenmiş olduğu gibi 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve bağlı kanunlarla da sınırı çizilmiştir.

 

Etik ihlal cezalarına itiraz nasıl yapılır?

Etik ihlal cezalarına itiraz, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK)’nun 11. maddesi uyarınca iki şekilde yapılabilir. İlk olarak, cezayı veren kuruma doğrudan itiraz edilmesi mümkündür. Bu durumda, cezanın verildiği kurum, itirazı inceleyerek kararını gözden geçirebilir. Diğer bir yol ise, cezaya karşı dava açılmasıdır. Bu durumda, itiraz eden kişi, verilen cezanın iptali talebiyle idari yargı merciine başvurabilir.

İtirazın hangi yol üzerinden yapılacağı, hukuki süreçlerin doğru yönetilmesi için önemlidir. Bu tür bir itirazda, cezayı veren kurumun kararının hukuka uygun olup olmadığının denetimi yapılabilir. Bu nedenle itiraz ve dava sürecinden hangisinin daha faydalı olacağının tespiti için uzman hukukçulardan destek alınması gerekmektedir. İtiraz ve dava süreci birlikte de yürütülebilir.

Bu konuda detaylı bilgi almak isteyen adaylar “ÜAK Doçentlik Etik İnceleme”, “Doçentlik Davaları Ve Hukuki Süreçler”, “Doçentlik İtiraz Dilekçesi Örneği”, “ÜAK Doçentlik İtiraz Dilekçesi” ve “Doçentlik Başvurusunun Reddi” başlıklı makalelerimizi inceleyebilirler. Doçentlik itirazı ve dava sürecine yönelik yazılmış makaleler, akademik kariyerinin her aşamasındaki akademik personel hakkında benzer şekilde işletilmektedir. Kendi durumunuz ve ünvanınız özelinde detaylı bilgi almak için ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.